![](/_next/image?url=https%3A%2F%2Fapi.segurancasocial.gov.tl%2Fuploads%2Fpalacio_governo_dili_timor_tall_df81cc885e.png&w=1920&q=75)
Parentalidade
Subsídiu Parentalidade nia finalidade mak substitui rendimentu traballu nian durante períodu impedimentu hodi hala’o atividade servisu nian ba períodu lisensa ne’ebé previstu ona iha lei traballu no iha estatutu funsaun públika nian.
Subsídiu hirak-ne’e labele akumula ho rendimentu servisu nian, no subsídiu ida mós labele akumula ho subsídiu seluk.
Hodi simu benefísiu hirak-ne’e traballadór tenke inskritu iha rejime kontributivu Seguransa Sosiál no tenke kumpre kondisaun asesu sira-nian.
Subsídiu Parentalidade
- Subsídiu Maternidade
- Subsídiu Paternidade
- Subsídiu Adosaun
- Subsídiu ba risku klíniku durante períodu isin-rua
- Subsídiu ba interupsaun isin-rua
Subsídiu Maternidade, Paternidade no Adosaun mak subsídiu diáriu ne’ebé fó ba inan ka ba aman ne’ebé traballadór, bainhira nia oan (sira) moris ka bainhira situasaun adosaun labarik ne’ebé kiik liu tinan 15, durante períodu impedimentu hodi hala’o funsaun servisu nian, no bainhira kumpre kondisaun hodi asesu ba subsídiu.
Subsídiu ba Risku Klíniku durante períodu isin-rua mak prestasaun sosiál ida ne’ebé fó ba inan traballadóra, ne’ebé kumpre kondisaun hodi asesu ba subsídiu, bainhira situasaun risku klíniku nian ba traballadóra isin-rua ka ba bebé ne’ebé sei iha traballadora nia isin laran, ho sertifikasaun médika, nu’udar impedimentu hodi hala’o nia servisu.
Subsídiu Interupsaun Isin-rua mak prestasaun sosiál ida ne’ebé fó ba inan traballadóra, ne’ebé kumpre kondisaun hodi asesu ba subsídiu, inan ne’ebé sofre interupsaun isin-rua ne’ebé impedimentu hodi hala’o nia servisu.
Invalidés
Pensaun Invalidés mak prestasaun sosiál mensál osan nian ne’ebé buka substitui lakon rendimentu servisu sira-nian tanba inkapasidade permanente ba servisu, no hanesan ne’e garante traballadór sira-nia moris dignu bainhira hasoru situasaun invalidés.
Ita konsidera invalidés situasaun inkapasitante hotu-hotu ne’ebé permanente, ho kauza profisionál ka naun profisionál, ne’ebé determina inkapasidade físika, sensoriál ka mentál. Situasaun invalidés hotu-hotu tenke hetan sertifikasaun husi sistema verifikasaun inkapasidade sira-nian. Grau inkapasidade permanente mak determina Invalidés relativa ka absoluta.
Invalidés absoluta mak bainhira situasaun invalidés permanente ne’ebé eziste bele aplika ba profisaun ka servisu saida de’it, no bainhira traballadór la aprezenta kapasidade gañu remanexente. Laiha espetativa katak traballadór bele rekupera nia kapasidade hodi hetan rendimentu saida de’it to’o idade legál hodi asesu ba pensaun vellise nian. Pensaun ida-ne’e labele akumula ho rendimentu servisu nian.
Invalidés relativa mak bainhira situasaun invalidés permanente ne’ebé iha impede traballadór hodi simu, husi ninia profisaun, remunerasaun ho valór ne’ebé liu 1/3 korespondente ba lala’ok servisu normál, no previzaun mak, durante períodu tempu pelumenus tinan 3, nia sei la rekupera nia kapasidade hodi simu remunerasaun, husi dezempeñu profisaun nian, ho valór ne’ebé liu 50% husi nia saláriu normal. Bele akumula pensaun ida-ne’e ho rendimentu servisu nian bainhira soma husi valór rua ne’e la liu:
- Valór remunerasaun referénsia ne’ebé konsidera hodi kalkula pensaun, bainhira iha akumulasaun rendimentu servisu nian ida husi profisaun ne’ebé hanesan benefisiáriu hala’o iha data hahú invalidés;
- Valór remunerasaun referénsia, ne’ebé konsidera hodi kalkula pensaun nian, dala 2, bainhira iha akumulasaun rendimentu husi servisu ho profisaun ida ne’ebé la hanesan ho ida-ne’ebé benefisiáriu nian hala’o iha data hahú invalidés.
- Ezemplu: Funsionáriu ida husi restaurante diagnostikadu ho problema saúde ne’ebé impede nia atu hamriik durante oras barak nia laran. Tanba nia labele hala’o nia profisaun ho kondisaun hanesan uluk, ninia remunerasaun hetan diminuisaun. Bainhira nia invalidés relativa sertifikada ona nia bele komplementa rendimentu servisu nian ho pensaun invalidés relativa.
- Ezemplu: Funsionáriu ida husi restaurante diagnostikadu ho problema saúde ne’ebé impede nia atu hamriik durante oras barak nia laran. Tanba nia labele hala’o nia profisaun ho kondisaun hanesan uluk, ninia remunerasaun hetan diminuisaun. Bainhira nia invalidés relativa sertifikada ona nia bele komplementa rendimentu servisu nian ho pensaun invalidés relativa.
Pensaun invalidés disponível iha rejime kontributivu (absoluta no relativa) no iha rejime naun-kontributivu (absoluta) seguransa sosiál nian.
Sistema Seguransa Sosiál proteje husi situasaun inkapasidade permanente ba servisu:
- ba sidadaun hirak-ne’ebé servisu no deskonta ona ba rejime jerál seguransa sosiál nian, la haree ba setór atividade nian – pensaun invalidés absoluta no pensaun invalidés relativa
- ba traballadór Estadu nian ne’ebé kumpre tempu servisu durante períodu vijénsia rejime tranzitóriu seguransa sosiál nian no durante períodu vijénsia rejime kontributivu jerál – pensaun invalidés absoluta no pensaun invalidés relativa
- ba sidadaun nasionál ne’ebé la inklui iha rejime kontributivu – pensaun sosiál invalidés (absoluta)
Vellise
Pensaun vellise mak prestasaun sosiál ho osan ne’ebé buka substitui lakon rendimentu servisu sira-nian tanba reforma idade, no hanesan ne’e garante moris dignu ba idozu sira. Idade mínimu ne’ebé fiksa ona legalmente hodi asesu ba pensaun vellise, agora daudaun, mak tinan 60.
Pensaun vellise disponível iha rejime kontributivu no iha rejime naun-kontributivu seguransa sosiál nian.
- Iha rejime kontributivu seguransa sosiál nian, pensaun vellise bele akumula ho rendimentu traballu sira-nian.
- Maibé, karik traballadór sira hala’o funsaun iha Estadu, iha suspensaun ba pagamentu pensaun nian enkuantu traballadór mantein sira-nia atividade ba Estadu.
- Iha rejime naun-kontributivu seguransa sosiál nian, pensaun sosiál vellise labele akumula ho rendimentu servisu nian ka ho rendimentu atividade seluk saida de’it.
Sistema seguransa sosiál proteje situasaun vellise nian:
- ba sidadaun sira ne’ebé servisu no deskonta ona ba rejime jerál seguransa sosiál, la haree ba setór atividade – pensaun vellise
- ba traballadór Estadu nian ne’ebé kumpre ona tempu servisu durante períodu vijénsia rejime tranzitóriu seguransa sosiál no durante períodu vijénsia rejime kontributivu jerál nian – pensaun vellise
- ba traballadór sira Estadu nian mak iha loron ne’ebé vigór ba rejime jerál seguransa sosiál nian iha ona kondisaun atu asesu ba pensaun vellise no rejime tranzitóriu, maibé seidauk entrega aplikasaun no kontinua iha atividade (ekskluzivamentu inkluí iha rejime tranzitóriu seguransa sosiál)
- ba sidadaun nasionál ne’ebé la inklui iha rejime kontributivu – pensaun sosiál Ferik-Katuas.
Mate
Subsídiu mate nudar subsídiu úniku ne’ebé kompensa ho osan ho objetivu atu proteje traballadór nia familia, ba enkargu sira ne’ebé aumenta tanba situasaun lakon rendimentu, atu nune’e bele fasilita família nia reorganizasaun.
Kompensasaun ne’e fó wainhira traballadór ne’e kumpri kondisaun hodi asesu ba subsídiu.
Iha subsídiu mate, inklui mos Pensaun Sobrevivénsia.
Subsidiu mate ka reembolsu despeza funeral disponível de’it iha rejime kontributivu seguransa sosiál nian.
Reembolsu ba despeza funeral nian mak pagamentu úniku ho osan ba ema ne’ebé hatudu katak nia mak realiza despeza ba traballadór nia funeral, karik laiha titulár ba subsídiu mate traballadór nian.
Pensaun Sobrevivénsia husi rejime kontributivu jerál mak pensaun mensál ida ne’ebé selu ba traballadór (kontribuinte) nia familiár sira wainhira traballadór ne’ebé mate kumpre ona kondisaun hodi asesu ba pensaun.
Família iha direitu ba pensaun ida-ne’e wainhira traballadór ne’ebé mate:
- Servisu iha setór ne’ebé de’it no deskonta ona ba rejime jerál seguransa sosiál.
- Servisu ba Estadu no kumpre ona tempu servisu durante períodu vijénsia rejime tranzitóriu seguransa sosiál nian no durante períodu vijénsia rejime kontributivu jerál nian
Portal Seguransa Sosiál apoiu husi Organizasaun Internasionál Traballu (OIT) iha kuadru projetu GIZ no ACTION/Portugal.
Atualizasaun ikus:13/02/2024